Hram boginje Ardemide u Efesu


Artemida je starogrčka boginja lova, divljine i plodnosti. Hram ovoj boginji u Efesu, starogrčkom gradu u Maloj Aziji, danas u Turskoj je podigao kralj Krosos. Nalazi se blizu grada Seldžuka i na 50 kilometara od grada Izmira. Projektant hrama je bio starogrčki arhitekta Herosifron. Temelj hrama je postavljen u VII veku pre nove ere, ali konačan završetak izgradnje se desio 550 godina pre nove ere. Danas je od hrama ostao samo temelj.

Hram je bio izgrađen od mermera i ukrašen prelepim bronzanim figurama koje su izvajali najbolji umetnici iz tog perioda: Fidija, Polikleit, Kresilas i Fradmon. U njemu su čuvana i mnoga druga umetnička dela iz tog perioda. Hram je bio visok oko 25 metara i bio je okružen meremrnim stepenicama koje su vodile do najviše terase pokrivene velikim krovom. Dimenzije terase su bile 80 i 130 metara. Krov je nosilo preko 100 kamenih stubova visine 20 metara.

Ovo velelepno zdanje je bilo religijskog karaktera, ali se koristilo i kao tržnica. Posećivali su ga kraljevi, umetnici, trgovci i turisti, koji su odavali počast ovoj boginji i zaveštavali vredne predmete ili novac ovom hramu. Arheološka iskopavanja su pokazala da su u ovaj hram dolazili hodočasnici čak iz Persije i Indije. Kao zaveštavajući darovi su ostavljane zlatne oglice, narukvice, male izvajane statue Artemide od zlata i slonovače,... U tom periodu su i rimski novčići nosili sliku boginje Artemide.

21. jula 356. godine pre nove ere, čovek po imenu Herostratus je zapalio ovaj hram sa ciljem da se proslavi i da njegovo ime ostane zapamćeno u istoriji. Hram je izgoreo do temelja. Istog dana rođen je Aleksandar Makedonski (Aleksandar Veliki). Istoričari iz tog vremena su primetili ovu koincidenciju i tumačili je na sledeći način: Artemida je prisustvovala rođenju velikog vojskovođe, tako da nije bila u hramu i nije ga mogla zaštititi. U naredne dve decenije hram je obnavljan postepeno, a njegovu obnovu značajno je pomogao i sam Aleksandar Veliki, koji je u to vreme već pokorio celu Malu Aziju.

U prvom veku nove ere apostol Pavle, na svom putu širenja hrišćanstva po Maloj Aziji, je naišao na jak kult boginje Artemide u Efesu i narod koji se ni po koju cenu njega nije želeo odreći.

Hram je ponovo srušen 262. godine nove ere, kada su ga Goti u svom osvajačkom pohodu gotovo sravnili sa zemljom. Stanovnici Efesa su se tada zavetovali da će ga ponovo obnoviti, ali to se nije desilo sve do IV veka nove ere, a tada je već i većina ovih stanovnika prihvatila hrišćanstvo. Tada je poluobnovljeni hram izgubio svoj religiozni značaj, ali je bio važan trgovački centar.

Poslednji važan događaj u vezi sa hramom se desio 401. godine nove ere, kada ga je srušio Sveti Jovan Hrizostom. Tada i Efes biva napušten od strane njegovih stanovnika, a prva arheološka iskopavanja počinju tek krajem XIX veka.

Danas je ovo polumočvarni predeo, što je rezultat toga što je nekada ovde bilo more i značajna luka Male Azije. Temelj hrama je i dalje značajna turistička atrakcija Turske.



Search