Novija srpska arhitektura


Pre nego što se otpočne građenje određenog objekta prvo se naprave arhitektonske slike i to preko urbanističkih planova.

Ulica Kneza Mihaila kao primer novije srpske arhirekture
Zanimljiva je Ulica kneza Mihaila u Beogradu koju su osmislili Austrijanci između 1718. i 1739. godine, definisali su je kao monumentalnu graditeljsku granicu između srpske i nemačke varoši. U blizini ove ulice oformljen je Veliki trg, a na suprotnim stranama trga podignute su Aleksandrova i Mauerova kasarna. S povratkom Turaka u drugoj polovini 18. i prvoj polovini 19. veka ovaj trg je postao Mala pijaca.Tek u periodu od 1867. do 1887. Knez Mihailova ulica dobila je evropski izgled zahvaljujući prvom srpskom urbanisti Emilijanu Josimoviću.

I drugi srpski gradovi prolazili su kroz urbanističke promene. Podizane su sudske palate, načelstva, kasarne, bolnice, gradske uprave, škole...

B eograd
Beograd se nalazi na raskrsnici između istoka i zapada i severa i juga Evrope,a takav geografski položaj doprineo je i raznolikim uticajima koji se očituju u arhitekturi grada. Njegovo ''evropsko lice'' počeo je da formira Banaćanin Emilijan Josimović,koji se školovao u Beču. Veoma je važan rad Aleksandra Bugarskog,koji se obrazovao u Budimpešti.Izgradio je Narodno pozorište 1868,Stari dvor i druge znamenite kuće u Beogradu.Zgrada Narodnog pozoričta,jedna od najlepših u Beogradu i Srbiji,projektovana je u stilu renesanse.U Beču je studije završio i Svetozar Ivačković koji je osmislio zgradu Ministarstva pravde na Terazijama 1883. i Preobražensku crkvu u Pančevu 1874. Sin Anastasa Jovanovića,prvog fotografa kod nas,Konstantin Jovanović,1889. realizovao je monumentalnu zgradu Narodne banke koja podseća na građevine italijanske renesanse.Ime Vladimira Nikolića vezano je za izgradnju Patrijaršijskog dvora (neorenesansa) i Bogoslovskog seminara u Sremskim Karlovcima i Episkopskog dvora (neoromantizam) u Novom Sadu. Hote ''Moskva'' izgradio je dvorski arhitekta Zemunac Jovan Ilkić.Milan Kapetanović i Andra Stevanović izgradili su zgrade Beogradske zadruge, Uprave fonda (danas Narodni muzej),a s Dragutinom Đorđevićem zgradu Srpske akademije nauka i umetnosti.Banaćanin Branko Tanazević izgradio je zgrade Telefonske centrale 1908. i Ministarstvo prosvete 1912,Danilo Vladisavljević Vojni bolnički kompleks u Beogradu.Važna imena srpske arhitekture su i Milorad Ruvidić, Momir Korunović, Milica Krstić, Dragiša Brašovan, Nikola Dobrović, braća Krstić i mnogi drugi.

Zanimljivo je da je prva žena arhitekta kod Srba bila Beograđanka Jelisaveta Načić, koja je jedno vreme bila glavni arhitekta Beograda. Jedna od njenih građevina je i osnovna škola pored Saborne crkve.

Država je podržala školovanje mladih arhitekti
Država je podržavala mlade i talentovane srednjoškolce koji su želeli da studiraju arhitekturu ? primali su stipendije od Ministarstva građevine Srbije i odlazili u vrhunske evropske škole, gde su se pokazivali kao studenti visokih ocena i umeša. Po povratku u Beograd preduzimali bi brojne arhitektonske aktivnosti, a njihova arhitektura bila je pravo osveđenje, otmena i s uvađavanjem istorijskog graditeljskog nasleđa. Stvaralo se čak i u balkanskim nemirnim vremenima. Arhitekte koje su stvarale u prvoj polovini 20. veka školovali su se u Beogradu na Tehničkom fakultetu. Samo su se pojedinci i dalje obrazovali u evropskim metropolama zahvaljujući bogatim roditeljima. Ovaj period srpske arhitekture obeležen je kao modernizacija arhitektonske delatnosti zahvaljujući ranijim graditeljima koji su se školovali u inostranstvu,a koji tada preuzimaju fakultetske katedre.

Gradnja sakralnih objekata
Sakralni objekti grade se i dalje s uvažavanjem srpsko-vizantijske tradicije. Na primer,Saborna crkva u Mostaru, Preobraženska crkva u Pančevu, Saborna crkva u Beogradu, crkva Svetog Marka u Beogradu, crkve u Sremskim Karlovcima, Bečeju,Oplencu i druge. Hram Svetog Save na Vračaru najznačajniji je hram izgrađen u novije vreme,to je ujedno i najveći sakralni objekat na Balkanu. Od sredine 19. veka u Beogradu je stvaralo pedesetak stranih arhitekata. U našoj sredini oni su se lako prilagodili. Najpoznatiji su J.Nevole, E.Štajnlehner, N.Krasnov, S.Titelbah, J.Dubovi, V.Baumgarten, F.Kordon, J.Kasan, F.Janke.

Smenjivanje stilskih pravaca u 19. veku u srpskoj arhitekturi
U 19. veku smenjuje se nekoliko stilskih pravaca u arhitekturi. Najpre se očituje klasicizam nudeći jedinstvo razuma i lepote,zatim barok sa bogatim dekorima i hrišćanskom mistikom. Romantizam je obeležio drugu polovinu 19. veka,bio je potpomognut romaničkim,gotičkim i renesansnim načelima.Početak 20. veka u znaku je beške secesije koja se ovde oslanjala na srpske tradicionalne korene.30-ih godina 20. veka uočavaju se moderne tendencije u arhitekturi. U mnogim zemljama srpski arhitekti projektovali su i izgradili više stotina zgrada,a mnogi od njih su kao emigranti ili s privremenim boravkom stekli vodeće pozicije,i sada su deo istorije arhitekture tih zemalja.

Najpoznatije srpske arhitekte 20. veka
Ivo Kurtović projektovao je zgrade Spoljnotrgovinske komore i Narodne biblioteke u Beogradu, Milorad Pantović gigantske hale na Beogradskom sajmu, Branko Pešić palatu ''Beograđanka'', Slobodan Janjić i Uglješa Bogunović zgradu ''Politike'' i TV-toranj na Avali. Josip Osojnik i Slobodan Nikolić timski su projektovali i izgradili Vojno-medicinsku akademiju, Svetislav Ličina projektovao je objekat Filozofskog fakulteta, a Stojan Maksimović ''Sava-centar'' i hotel ''Interkontinental''. Branislav Jovin osmislio je pešačku zonu Knez-Mihailove ulice. Dragoljub i Ljiljana Brkić realizovali su sportski kompleks ''Pionir''. U stambenoj arhitekturi do sredine druge polovine 20. veka u kontekstualnom smislu ništa se nije menjalo.Isticana je potreba za racionalnošću.U vezi s tim su brojni propisi koji se odnose na izgradnju stanova. U ovom periodu nastaju brojna stambena naselja pod nadzorom tri bračna para ? Aleksića,Bakića i Marušića,a poslednja faza obeležena je delima Aleksandra Čokića.

U poslednjih sto godina kada je u pitanju izgradnja javnih objekata najviše su se gradile školske zgrade i obdaništa. U Beogradu i Srbiji izgradile su se brojne škole,bolnice,zgrade vladinih institucija i kulturnih objekata.

Srpski arhitekti su među vodećim arhitektima SAD, Kanade, Čilea, Venecuele, Australije,Austrije, Nemačke, Italije, Švedske. Oni su napustili Srbiju pre trideset godina, međutim, ostali su okrenuti njenim korenima.Kontinuirani razvoj srpskog graditeljstva i priznatost srpskih arhitekata u svetu svedoče o činjenici da je naša arhitektura važan segment sveukupne svetske kulturne baštine.




Search