Narodno neimarstvo i graditeljstvo


Narodno graditeljstvo podrazumeva nekoliko tipova kuća sa specifičnim načinom građenja koje se baziralo na vekovnom iskustvu. Dela narodnog neimarstva prilagođena su životu, radu i sredini, što se vidi u organizaciji prostora seoskih kuća i pomoćnih objekata i umetnički osmišljenim unutrašnjim i spoljašnjim delovima i detaljima.

Gradnja kuća je zavisila od područja gde je sranovništvo živelo
Kada je graditelj započinjao gradnju određenog objekta polazio je od procene klimatskih prilika i prirode tla. Neimar je koristio kao građevinski materijal ono što je mogao pronaći u okruženju (na primer,kamen,drvo,zemlja). Od značaja su bile prilike u privredi, zanimanje i način života stanovnika i društvene okolnosti. Ako bismo posmatrali izgled kuća polazeći od juga i jugozapada prema severu uočili bismo nekoliko tipova kuća.

Područje golog krasa ili dinarski pojas
Područje golog krasa obuhvata severnodalmatinske predele Kninske krajine, istočne Hercegovine, deo Crne Gore i Crnogorsko primorje. Ovaj pojas zove se još i dinarski. U ovom pojasu kuće se grade od kamena, jer je kamen lako dostupan graditeljima. Na ovako sagrađenim kućama često bi i krov bio od kamena, tj. kamenih ploča.

Kuće u planinskim područjima
U planinskim i šumovitim krajevima ( zapadni deo Srpske krajine i Bosne,
istočni delovi Crne Gore, zapadna Srbija ) kuće su se gradile od drveta.To su brvnare sa zidovima stvorenim od brvana i visokog krova pokrivenog daščanom šindrom.

Kuće u južnim i istočnim delovima Srbije
U južnim, središnjim i istočnim delovima Srbije gde nema mnogo šuma primenjivalo se kombinovano građenje,pa su kuće imale ''kostur'' od drveta koji se ispunjavao lakšim materijalom i blatom. Ove kuće su poznate kao ''bondružare'' ili moravske kuće.

Kuće u Vojvodini i drugim ravničarskim područjima
Na severu u Vojvodini, Baranji i delu Slavonije kuće su građene od naboja (nabijene zemlje) ili čerpića (nepečene cigle) ? panonske kuće. Ovakvo rešenje sasvim je bilo prihvatljivo s obzirom da je zemlja u ovim krajevima najpodesnija za oblikovanje.

Razvoj gradnje kuća sa prodorom zapadnoevropskih uticaja
Za sve navedene tipove kuća karakteristična je organizacija prostora u vidu ''kuće'' s ognjištem i sobe, ispred kojih se može sagraditi trem. Okućnicu predstavljaju pomoćne privredne zgrade, pri čijoj su gradnji narodni graditelji ispoljavali smisao za organizaciju životnog i privrednog prostora. U daljem vremenskom toku svi osnovni tipovi kuća razvijali su se u složenije i vizuelno bogatije oblike, jer su graditelji ispoljavali kreativnost u rešenjima određenih objekata, što nije bio slučaj s kućama od naboja u ravničarskim krajevima. S nametnutim planskim razvojem kuće u Vojvodini, Podunavlju i Posavlju i pored lokalnih osobenosti uglavnom su od kraja 18.veka pa nadalje poprimale izgled karakterističan za čitavu Panonsku ravnicu srednjoevropskog prostora, što je doprinosilo njihovom univerzalnom obeležju. U svim tipovima kuća skladno su povezani spoljnji izgled i unutrašnja oprema kuće. Potreba da se kuća, u kojoj se odvijao čitav društveni, proizvodni i običajni životni ciklus, dopuni i ulepša različitim oblicima i bojama ogledala se u profilisanim konsrtuktivnim podupiračima, lepo osmišljenim dimnjacima, p rozorima i vratnicama.Na primer, u dekorisanju panonske kuće veliku važnost imao je krovni zabat,koji je često oslikavan motivom sunca, a ukrašavanje brvnare podrazumevalo je ugrađivanje lučno povijenog debla iznad vratnica. Na moravskim kućama dominiraju svetli svodovi - lukovi u prostoru trema koji se skladno slivaju sa prirodnim okruženjem kojim dominira zelenilo.

Na narodno graditeljstvo uticale su različite istorijske,privredne i kulturne okolnosti, a ono je okončano pre nekoliko decenija. Arhitektonska vrednost ovih građevina je velika, sa drugim tvorevinama tradicionalne kulture predstavlja element kulturne baštine Srba.




Search